จตุสจฺจตฺถสูจนํ สุตฺตนฺติ อาห ‘‘สุตฺเตติ เตปิฏเก พุทฺธวจเน’’ติฯ เตปิฏกญฺหิ พุทฺธวจนํ สจฺจวินิมุตฺตํ นตฺถิฯ ราคาทิวินยการณํ ยถา เตน สุตฺตปเทน ปกาสิตนฺติ อาห ‘‘วินเยติ เอตสฺมิํ ราคาทิวินยการเณ’’ติฯ สุตฺเต โอตรณญฺเจตฺถ เตปิฏกพุทฺธวจนปริยาปนฺนตาวเสเนว เวทิตพฺพํ, น อญฺญถาติ อาห ‘‘สุตฺตปฺปฏิปาฏิยา กตฺถจิ อนาคนฺตฺวา’’ติฯ ฉลฺลิํ อุฏฺฐเปตฺวาติ อโรคสฺส มหโต รุกฺขสฺส ติฏฺฐโต อุปกฺกเมน ฉลฺลิกาย สกลิกาย ปปฏิกาย วา อุฏฺฐาปนํ วิย อโรคสฺส สาสนธมฺมสฺส ติฏฺฐโต พฺยญฺชนมตฺเตน ตปฺปริยาปนฺนํ วิย หุตฺวา ฉลฺลิสทิสํ ปุพฺพาปรวิรุทฺธตาทิโทสํ อุฏฺฐเปตฺวา ปริทีเปตฺวาฯ ตาทิสานิ ปน เอกํสโต คุฬฺหเวสฺสนฺตราทิปริยาปนฺนานิ โหนฺตีติ อาห ‘‘คุฬฺหเวสฺสนฺตร…เป.… ปญฺญายนฺตีติ อตฺโถ’’ติฯ ราคาทิวินเยติ ราคาทิวินยนตฺเถน อตทาการตาย อปญฺญายมานานิ ฉฑฺเฑตพฺพานิ จชิตพฺพานิ น คเหตพฺพานิฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพวาเรสุฯ

มหาปเทสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สญฺเจตนิยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(19) 4. พฺราหฺมณวคฺโค

1-3. โยธาชีวสุตฺตาทิวณฺณนา

[181-183] จตุตฺถสฺส ปฐมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

4. อภยสุตฺตวณฺณนา

[184] จตุตฺเถ โสจตีติ จิตฺเต อุปฺปนฺนพลวโสเกน โสจติ, จิตฺตสนฺตาเปน อนฺโต นิชฺฌายตีติ อตฺโถฯ กิลมตีติ ตสฺเสว โสกสฺส วเสน กาเย จ อุปฺปนฺนทุกฺเขน กิลมติฯ ปริเทวตีติ โสกุทฺเทหกวเสน ตํ ตํ วิปฺปลปนฺโต วาจาย ปริเทวติฯ อุรตฺตาฬินฺติ อุรตฺตาฬํ, อุรํ ตาเฬตฺวาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อุรํ ตาเฬตฺวา’’ติฯ กงฺขาวิจิกิจฺฉาติ เอตฺถ ‘‘เอกเมวิทํ ปญฺจมํ นีวรณํฯ กิํ นุ โข อิท’’นฺติ อารมฺมณํ กงฺขนโต กงฺขา, ‘‘อิทเมว วร’’นฺติ นิจฺเฉตุํ อสมตฺถภาวโต ‘‘วิจิกิจฺฉา’’ติ วุจฺจติ – ‘‘ธมฺมสภาวํ วิจินนฺโต กิจฺฉติ, วิคตา จิกิจฺฉา’’ติ วา กตฺวาฯ

อภยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. พฺราหฺมณสจฺจสุตฺตวณฺณนา

[185] ปญฺจเม เอตฺถาติ เอตสฺมิํ สุญฺญตานุปสฺสนาธิกาเรฯ กฺวจีติ กตฺถจิ ฐาเน, กาเล, ธมฺเม วาฯ อถ วา กฺวจีติ อชฺฌตฺตํ พหิทฺธา วาฯ อตฺตโน อตฺตานนฺติ สกตฺตานํ ‘‘อยํ โข, โภ พฺรหฺมา, มหาพฺรหฺมา…เป.… วสี ปิตา ภูตภพฺยาน’’นฺติอาทินา (ที. นิ. 1.42) ปเรหิ ปริกปฺปิตํ อตฺตานญฺจ กสฺสจิ กิญฺจนภูตํ น ปสฺสตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘กสฺสจี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปรสฺสาติ ปรชาติ ปโร ปุริโสติ วา เอวํ คหิตสฺสฯ น จ มม กฺวจนีติ เอตฺถ มม-สทฺโท อฏฺฐานปฺปยุตฺโตติ อาห ‘‘มม-สทฺทํ ตาว ฐเปตฺวา’’ติฯ ปรสฺส จาติ อตฺตโน อญฺญสฺสฯ ปโร ปุริโส นาม อตฺถิ มมตฺถาย ฐิโตฯ ตสฺส วเสน มยฺหํ สพฺพํ อิชฺฌตีติ เอกจฺจทิฏฺฐิคติกปริกปฺปิตวเสน ปรํ อตฺตานํ ตญฺจ อตฺตโน กิญฺจนภูตํ น ปสฺสตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘น จ กฺวจนี’’ติอาทิมาหฯ เอตฺถ จ นาหํ กฺวจนีติ สกอตฺตโน สพฺภาวํ น ปสฺสติฯ น กสฺสจิ กิญฺจนตสฺมินฺติ สกอตฺตโน เอว กสฺสจิ อตฺตนิยตํ น ปสฺสติฯ น จ มมาติ เอตํ ทฺวยํ ยถารหํ สมฺพนฺธิตพฺพํ, อตฺถิ-ปทํ ปจฺเจกํฯ น จ กฺวจนิ ปรสฺส อตฺตา อตฺถีติ ปรสฺส อตฺตโน อภาวํ ปสฺสติฯ ตสฺส ปรสฺส อตฺตโน มม กิญฺจนตา นตฺถีติ ปรสฺส อตฺตโน อนตฺตนิยตํ ปสฺสติฯ เอวํ อชฺฌตฺตํ พหิทฺธา ขนฺธานํ อตฺตตฺตนิยสุญฺญตา-สุทฺธสงฺขารปุญฺชตา-จตุโกฏิกสุญฺญตาปริคฺคณฺหเนน นิฏฺฐา โหติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

พฺราหฺมณสจฺจสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ